تاريخ اوليهتاريخ اوليه تبريز به خوبي مستند نشده است. قديمي ترين نشانه هاي تمدن در اين شهر متعلق به حياط قبر عصر آهن در هزاره اول قبل از ميلاد است. كه در اواخر دهه 1990 در ضلع شمالي مسجد كبود كشف شد.
[26] قدمت اين شهر به 714 قبل از ميلاد نيز مي رسد. به عنوان Tarui يا Tauris، در كتيبه سارگون دوم پادشاه آشوري در 714 قبل از ميلاد.[27]
ديويد رول مصر شناس پيشنهاد كرد كه باغ افسانه اي عدن در نزديكي تبريز است. باستان شناس اريك اچ. كلين در مورد ديدگاه هاي رول اظهار نظر كرد و نوشت كه "پيشنهادات او با مؤسسه علمي مطابقت نداشت. استدلال او از اين واقعيت كمك نمي كند كه به گمانه زني هايي در مورد انتقال نام مكان ها براي رودخانه هاي مختلف و همچنين به نظر مي رسد.
در پايان، اگرچه پيشنهاد رول دور از ذهن نيست، اما از هر فرضيه ديگري محتملتر به نظر نميرسد و كمتر از فرضيههايي كه اسپايزر، زرينز و سائر پيشنهاد كردهاند، محتملتر به نظر ميرسد. ]
از ابتدايي ترين تاريخ مستند تبريز، اين شهر به عنوان پايتخت چندين فرمانروايي از دوران آتروپات و سلسله او انتخاب شده است.
اين احتمال وجود دارد كه شهر چندين بار يا توسط بلاياي طبيعي يا توسط ارتش هاي مهاجم ويران شده باشد. گفته ميشود كه قديميترين عناصر تبريز كنوني يا در زمان اوايل ساسانيان در قرن سوم يا چهارم پس از ميلاد و يا بعد از آن در قرن هفتم ساخته شدهاند.[29] اين شهر در گذشته در فارسي ميانه T'awrēš ناميده مي شد.
از فتح اعراب تا انقلاب مشروطه
نقشه شماتيك قرن 16 تبريز توسط Matrakçı Nasuhپس از فتح ايران توسط مسلمانان، قبيله عرب ازد اهل يمن در تبريز ساكن شدند. توسعه تبريز پس از اسلام از اين زمان آغاز شد. جغرافي دان اسلامي ياقوت الحماوي مي گويد: تبريز روستايي بود پيش از ورود رواد از قبيله عضد به تبريز.[20] در سال 791 پس از ميلاد، زبيده، همسر خليفه عباسي هارون الرشيد، تبريز را پس از يك زلزله ويرانگر بازسازي كرد و شهر را چنان زيبا كرد كه اعتبار بنيانگذار آن را به دست آورد.[10][19]
در رمضان سال 1208، تبريز و شهرها و مناطق مجاور آن در پاسخ به كشتار 12000 مسيحي در شهر آني تحت كنترل گرجستان در روز عيد پاك توسط مسلمانان توسط پادشاهي گرجستان تحت فرمان تامار كبير فتح شد. .
مقايسه انواع ويلاهاي كردان مدرن و شهركي، يا فضاي سبز و آلاچيق
در نزديكي اردبيل كه توسط گرجي ها نيز فتح شد، حدود 12000 مسلمان كشته شدند.[30] سپس گرجي ها جلوتر رفتند و خوي و قزوين را در طول راه بردند.[31][32]
پس از حمله مغول، تبريز مراغه را به عنوان پايتخت بعدي مغولان ايلخاني آذربايجان گرفت تا اينكه در سال 1392 توسط تيمور غارت شد.[مشكوك – بحث]
به دليل موقعيت مطلوبش در علفزارهاي شمال غربي، [33] در سال 1295 توسط آباقاخان، چهارمين فرمانرواي ايلخانان،
به عنوان پايتخت انتخاب شد، جانشين او غازان خان، آن را به مركز اداري اصلي امپراتوري از آناتولي تا رودخانه اكسوس تبديل كرد. از قفقاز تا اقيانوس هند.
در دوران حكومت او، ديوارهاي جديدي در اطراف شهر ساخته شد و ساختمان هاي عمومي، امكانات آموزشي و كاروانسراهاي متعددي براي خدمت به بازرگاناني كه در جاده ابريشم باستاني سفر مي كردند، ساخته شد. گفته مي شود كه گريگوري شيونيادس بيزانسي به عنوان اسقف ارتدكس شهر در اين زمان خدمت مي كرد.[نيازمند منبع]